Nhà nước liên bang Úc

Đây là những điểm thú vị mình trải nghiệm và đọc thêm về nhà nước liên bang (cụ thể là liên bang Úc)

Nhà nước liên bang là gì?

Nhà nước liên bang nói tóm gọn là cách tổ chức nhà nước trong đó có sự phân bố quyền lực về cả tam quyền (lập pháp, tư pháp, hành pháp) cho chính quyền trung ương (liên bang - federal) và chính quyền địa phương (bang - state). Khác với cách tổ chức nhà nước theo hình thức đơn nhất, khi một hệ thống pháp luật được áp dụng chung từ trung ương đến địa phương.

Đại diện của nhà nước liên bang là Mỹ, Nga, Canada, Úc, Đức; phía ngược lại là Anh, Pháp, Trung Quốc.

Bên trong tòa nhà quốc hội Úc ở Canberra

Lập pháp:

Cả nhà nước liên bang và bang đều có hệ thống luật pháp và hiến pháp riêng, tóm gọn là người dân sống ở bang nào sẽ phải tuân thủ luật pháp của bang đó và luật pháp liên bang. Mỗi bang được quyền tổ chức cơ quan lập pháp -quốc hội (parliarment) khác nhau, có thể gồm cả thượng viện, hạ viện hay chỉ có một viện (như Queensland).

Tư pháp:

Mỗi bang có hệ thống tòa án riêng để xử những vụ án thuộc luật về bang. Liên bang có hệ thống tòa án để xử những vụ án thuộc về luật liên bang. Nếu luật của liên bang và bang có điểm nào mâu thuẫn nhau, luật liên bang sẽ được áp dụng (override). Tòa án tối cao pháp viện nằm ở Canberra và thuộc về liên bang, là nơi ra phán quyết cuối cùng cho những vụ kháng cáo từ tòa án bang.

Hành pháp:

Mỗi bang có tổ chức hành chính - nội các từ trên xuống gồm thủ hiến (người đứng đầu mỗi bang), bộ trưởng các bộ. Mỗi bang có hệ thống cảnh sát. Liên bang cũng có hệ thống cảnh sát riêng. Tuy nhiên chỉ có liên bang quản lý quân đội và và các vấn đề về chủ quyền hay chiến tranh.

Quyền lực của mỗi bang là đến đâu?

Mặc dù không có quân đội, mỗi bang hoạt động như một đất nước riêng với ranh giới lãnh thổ, bang tự đưa ra chính sách để quản lý kinh tế, y tế, giáo dục, ngân sách, bầu cử, nhập cư v.v.. Vì bang được thu một số loại thuế nên mỗi bang cũng có ngân sách riêng để chi trả cho các vấn đề của bang.

Ví dụ điển hình của việc tự quản lý qua đợt dịch Covid-19. Bang có thể ra quyết định đóng biên giới với bang khác, tự chủ trong việc lockdown, mua vaccine và tổ chức chích vaccine.

Bảng dưới đây mô tả sơ lược trách nhiệm của liên bang, bang và chính quyền địa Phương (local)

Mô tả sơ lược về 3 cấp độ nhà nước liên bang Úc

Ưu và nhược điểm của nhà nước liên bang

Ưu điểm

Nhà nước liên bang có khá nhiều ưu điểm, trong đó có thể kể đến:

- Sự tự chủ về kinh tế và xã hội của mỗi bang, nghĩa là tiền làm ra ở đâu được dùng để tái đầu tư ở đó

- Có sự quản lý chéo giữa liên bang và tiểu bang, hạn chế tham nhũng

Nhược điểm

- Mâu thuẫn giữa tiểu bang và liên bang: Mặc dù tự chủ về ngân sách, khi có những sự kiện lớn như cháy rừng, dịch bệnh, mỗi tiểu bang vẫn cần có sự hỗ trợ từ chính quyền liên bang. Điều đó đôi khi dẫn đến sự mâu thuẫn trong việc phân bổ tài nguyên. Trợ giúp Covid cho NSW và Victoria là một ví dụ khi người dân ở Victoria bất bình vì sự tập trung quá mức cho NSW.

- Vì không có sự thống nhất như nhà nước đơn nhất, đôi khi các chính sách về kinh tế xã hội có thể được triển khai một cách chậm trễ và không đồng nhất giữa các tiểu bang.

*Lưu ý: Bài viết trên so sánh cơ chế tổ chức nhà nước của nhà nước liên bang và nhà nước đồng nhất, dựa trên một giả định là cả 2 loại nhà nước đều đã bảo đảm được “Tam quyền phân lập”